Cây núc nác không chỉ là một loài cây phổ biến ở Việt Nam mà còn được biết đến với nhiều công dụng trong y học cổ truyền. Loại cây này thường được sử dụng để làm thuốc chữa viêm họng, ho mạn tính, dị ứng, mày đay, viêm bàng quang và nhiều bệnh lý khác. Ngoài ra, thành phần hóa học trong vỏ, hạt và quả của cây núc nác còn có tác dụng kháng viêm, tăng cường đề kháng cho cơ thể. Vậy cây núc nác có đặc điểm gì? Công dụng cụ thể ra sao? Cách dùng như thế nào để đạt hiệu quả tốt nhất? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây!
Cây Núc Nác là gì?
Cây núc nác, còn gọi là ung ca, mộc hồ điệp, hoàng bá nam hay thiên trương chi, là một loài cây thuộc họ Chùm ớt. Cây có thân nhám, bề mặt nhẵn, ít phân cành và có thể cao từ 5 – 12m. Vỏ ngoài của thân cây mang sắc xám tro, nhưng phần bên trong lại có màu vàng đặc trưng.
Lá núc nác có dạng hình lông chim, bị xẻ nhiều lần, mọc đối và chủ yếu tập trung ở phần ngọn cây. Hoa của loài cây này mọc thành chùm ở ngọn, có màu nâu sẫm, kích thước lớn, với đài hoa hình ống và chia thành 5 khía. Điểm đặc biệt là hoa núc nác chỉ nở vào ban đêm và thụ phấn nhờ dơi. Thời điểm ra hoa chủ yếu vào mùa hè và thường nở vào ban đêm.
Quả núc nác có dạng nang dài, hai mặt lồi, phần lưng có cạnh rõ rệt. Hạt của cây khá mỏng, dẹt, trên bề mặt có nhiều đường gân nhỏ.
Loài cây này được tìm thấy phổ biến ở các nước Đông Nam Á, phía nam Trung Quốc, Ấn Độ, Sri Lanka,… Tại Việt Nam, núc nác mọc hoang trong rừng hoặc ở các vùng đồi núi có độ cao khoảng 900m, như Hòa Bình, Hà Giang, Tuyên Quang, Yên Bái, Điện Biên, Thanh Hóa,… Bên cạnh đó, nhiều địa phương cũng đã chủ động trồng cây núc nác để làm dược liệu.
Công dụng của cây Núc Nác là gì?
Theo Y học cổ truyền
Theo quan niệm của Y học cổ truyền, dược liệu núc nác có vị đắng, tính ngọt, quy vào kinh bàng quang và tỳ. Loài cây này có tác dụng thanh nhiệt, tiêu viêm, giảm đau, trị ho,… nên thường được sử dụng để chữa các bệnh như viêm họng cấp, ho gà, ho mạn tính, đau thượng vị,… Ngoài ra, hạt núc nác khi tán thành bột có thể dùng để rắc lên vết thương nhằm hỗ trợ điều trị mụn nhọt và làm lành các vết loét trên da. Vỏ thân của cây núc nác cũng được ứng dụng trong điều trị viêm họng, viêm bàng quang, sởi, dị ứng, vảy nến,…
Bên cạnh đó, trong các bài thuốc dân gian Ấn Độ, vỏ cây núc nác còn được dùng để chữa các bệnh về đường tiêu hóa như kiết lỵ và tiêu chảy.
Theo Y học hiện đại
Các nghiên cứu Y học hiện đại cho thấy vỏ thân cây núc nác có đặc tính kháng viêm, kháng khuẩn, giúp tăng cường sức đề kháng và hỗ trợ điều trị dị ứng. Thí nghiệm trên chuột cho thấy dược liệu này có tác dụng làm giảm tính thấm của màng mao mạch, giúp hạn chế các phản ứng viêm.
Tại Việt Nam, một số chế phẩm dược từ núc nác đã được bào chế, trong đó có viên uống Nunaxin chứa 0.25g dược liệu. Sản phẩm này có tác dụng hỗ trợ điều trị vảy nến, mẩn ngứa do mề đay và hen phế quản nhẹ ở trẻ em.
Thành phần hóa học và cách bào chế cây Núc Nác
Thành phần hóa học
Cây núc nác có thể được sử dụng làm dược liệu từ hạt, vỏ quả và vỏ thân. Hạt của loài cây này chứa tới 80,40% dầu béo, bao gồm các thành phần như Axit Lignoceric, Axit Oleic, Stearic,… cùng với một lượng chất kiềm màu vàng. Vỏ thân của cây chứa nhiều hợp chất quan trọng như Flavonoid ở dạng tự do, Alcaloid và Tanin. Trong khi đó, vỏ quả núc nác chứa các hoạt chất như Axit Ursolic, Axit Cacboxylic, Baicalein, Biochanin-A,…
Cách bào chế dược liệu
Quả núc nác thường được thu hoạch vào mùa thu đông, khi đã chín hoàn toàn. Sau khi thu hoạch, phần hạt sẽ được đem phơi khô, sau đó ngâm trong nước sôi có chứa 400g muối ăn và 10g mộc hồ điệp trong khoảng 30 phút. Sau khi ngâm xong, hạt được vớt ra và sao trên bếp cho đến khi chuyển sang màu đen.
Phần vỏ thân cây sau khi đẽo sẽ được thái thành từng phiến nhỏ từ 2 – 5cm, sau đó đem phơi hoặc sấy khô. Trước khi sử dụng, vỏ thân thường được sao vàng để tăng hiệu quả dược tính.
Cách sử dụng cây Núc Nác chữa bệnh
Cách sử dụng cây núc nác làm dược liệu
Cây núc nác có thể được bào chế thành nhiều dạng dược liệu khác nhau, bao gồm dạng bột mịn, cao hoặc sắc nước để uống hay dùng ngoài da. Khi sử dụng dưới dạng thuốc sắc uống, liều lượng khuyến nghị đối với hạt là từ 1.5 – 3g/ngày, còn đối với vỏ thân cây là 15 – 30g/ngày.
Một số bài thuốc chữa bệnh từ cây núc nác
- Chữa lở loét da, ngứa da
Sử dụng 30g mỗi loại dược liệu gồm khúc khắc và núc nác, sắc uống hàng ngày để hỗ trợ điều trị tình trạng lở loét, ngứa ngáy trên da. - Chữa viêm đường tiết niệu
Chuẩn bị rễ cỏ tranh, núc nác, mã đề với lượng bằng nhau, rửa sạch và sắc thành nước uống hàng ngày. Kiên trì sử dụng đến khi các triệu chứng viêm nhiễm thuyên giảm. - Chữa ho mãn tính
Dùng 10g vỏ cây núc nác, tán thành bột mịn rồi pha với nước uống hoặc sắc lấy nước uống trực tiếp. - Chữa đau dạ dày
Chuẩn bị 50g mỗi loại dược liệu gồm bồ hoàng phân, ô tắc cốt, ngũ linh chi và núc nác. Đem sắc lấy nước uống để hỗ trợ giảm đau dạ dày. - Chữa mày đay, mẩn ngứa
Cách 1:
Sao vàng 16g vỏ thân cây núc nác, sau đó sắc cùng 16g kim ngân hoa, 10g phòng phong, 16g lá cơm rượu, 16g sài đất, 16g sài hồ, 10g hạt dành dành, 10g cam thảo, 10g uất kim. Chia nước sắc thành 2 lần uống trong ngày.
Cách 2:
Sao vàng 16g vỏ thân cây núc nác, kết hợp với 14g ké đầu ngựa, 14g lá đơn tướng quân, 16g kim ngân hoa, 10g trần bì, 10g tô mộc, 12g cú hoa. Sắc lấy nước và chia thành 2 lần uống mỗi ngày.
Lưu ý và kiêng kỵ khi sử dụng cây núc nác
- Không sử dụng núc nác để điều trị bệnh cho những người bị tiêu chảy, đầy bụng hoặc đi ngoài phân lỏng do dược liệu này có tính hàn.
- Hạn chế dùng núc nác với người bị sổ mũi, nóng sốt hoặc ho do cảm lạnh.
Các bài thuốc từ cây núc nác được lưu truyền trong dân gian và chưa có căn cứ khoa học chính xác về liều lượng sử dụng. Do đó, để đảm bảo an toàn và đạt hiệu quả tốt nhất, người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia trước khi áp dụng.
Cây núc nác là một loại dược liệu quý với nhiều công dụng trong Đông y và y học hiện đại. Nhờ chứa các hoạt chất có lợi, núc nác giúp hỗ trợ điều trị viêm họng, ho mạn tính, dị ứng, mày đay, viêm bàng quang và nhiều bệnh lý khác. Tuy nhiên, để sử dụng cây núc nác an toàn và hiệu quả, người bệnh cần tham khảo ý kiến chuyên gia trước khi áp dụng các bài thuốc từ loại dược liệu này. Hy vọng bài viết đã giúp bạn hiểu rõ hơn về cây núc nác, công dụng và cách dùng đúng cách. Nếu thấy hữu ích, đừng quên chia sẻ thông tin này của BLUXANH đến bạn bè và người thân nhé!
